آب ژاول یا هیپوکلریت سدیم (NaOCl) یک محصول سفید کننده و ضدعفونی کننده قوی است که در صنایع مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ماده شیمیایی پرکاربرد در تصفیه آب و فاضلاب نیز کاربرد دارد. در این صنعت، آب ژاول با نام‌های دیگری مانند سفید کننده یا وایتکس نیز شناخته می‌شود. برای اینکه با مزایا و معایب آب ژاول و همچنین نقش آن در تصفیه آب به خوبی آشنا شوید، در هنگام خرید دستگاه تصفیه آب بهتر است از کارشناسان مجموعه زد زد اطلاعات مورد نیاز خود را دریافت کنید.
آب ژاول چیست؟
آب ژاول، که به نام‌های مایع سفید کننده یا وایتکس نیز شناخته می‌شود، یک محلول شیمیایی است که حاوی هیپوکلریت سدیم (NaOCl) می‌باشد. هیپوکلریت سدیم یک ترکیب شیمیایی با خاصیت سفید کنندگی، گندزدایی و از بین بردن بو می‌باشد. پس اگر بخواهیم به شکل دقیق بگوییم آب ژاول چیست؟ آب ژاول یک مایع زرد رنگ تا سبز رنگ با بوی تند است که باید از آن با احتیاط استفاده شود. چرا که به عنوان یک ماده شیمیایی قوی، در صورت تماس با پوست یا چشم باعث تحریک و سوختگی می‌گردد. همچنین می‌تواند با مواد شیمیایی دیگر ترکیب شده و گازهای سمی تولید کند. آب ژاول به طور گسترده‌ای در صنایع و مصارف خانگی استفاده می‌شود. در صنایع، آب ژاول برای تصفیه آب، ضدعفونی کردن سطوح و تجهیزات، و سفید کردن پارچه و مواد دیگر استفاده می‌شود. در مصارف خانگی، آب ژاول برای تمیز کردن و ضدعفونی کردن سطوح، از بین بردن بو، و سفید کردن لباس‌ها استفاده می‌شود. در صورت نیاز به تهیه آب ژاول در حجم زیاد، در مجموعه زد زد می‌توانید مناسب‌ترین آب ژاول را برای تصفیه آب صنعتی و تصفیه آب خانگی دریافت کنید.
فرمول آب ژاول
بر طبق فرمول آب ژاول، این محصول از یک اتم سدیم، یک اتم کلر و یک اتم اکسیژن تشکیل شده است. فرمول مولکولی آب ژاول را به شکل NaOCl نشان می‌دهند. برای اینکه به شکل دقیق‌تر با این محصول آشنا شوید، در یک جدول مشخصات آب ژاول را قرار می‌دهیم:
| مشخصات | مقدار |
| فرمول مولکولی | NaOCl |
| جرم مولی | ۷۴.۴۴۲ گرم بر مول |
| شکل ظاهری | زرد مایل به سبز جامد است. |
| بو | نامطبوع و شیرین |
| چگالی | ۱.۱۱ گرم بر متر مکعب |
| دمای ذوب | ۶۴ درجه سانتیگراد |
| دمای جوش | ۲۱۴ درجه سانتی گراد |
| انحلال پذیری در آب | ۲۹.۳ گرم بر ۱۰۰ میلی لیتر (۰ درجه سانتیگراد) |
تفاوت آب ژاول با وایتکس
برای بسیاری از افراد سوال و ابهام وجود دارد که تفاوت آب ژاول با وایتکس چیست؟ برای رفع این ابهام باید بگوییم آب ژاول و وایتکس در واقع یکسان هستند و هیچ تفاوتی با هم ندارند. هر دو نام برای یک محلول شیمیایی به نام هیپوکلریت سدیم استفاده می‌شوند. در واقع می‌توان گفت نام دیگر آب ژاول، وایتکس است که در ایران شناخته شده است. وایتکس یک نام تجاری برای محلول هیپوکلریت سدیم است که توسط یک شرکت آمریکایی تولید می‌شود. آب ژاول در دو غلظت خانگی ۶ درصد و صنعتی ۱۵ درصد تولید می‌شود. از آب ژاول خانگی در محیط‌های مسکونی و از آب ژاول صنعتی در صنایع و تصفیه آب و تولید مواد غذایی استفاده می‌کنند.
آب ژاول اسید است یا قلیا
بر اساس تعریف اسید و باز، اسید‌ها موادی هستند که در آب یون هیدروژن (H+) تولید می‌کنند و بازها موادی هستند که در آب یون هیدروکسید (OH-) تولید می‌کنند. طی بررسی مشخصات و ویژگی‌های خاص آب ژاول متوجه می‌شویم که pH وایتکس بیشتر از ۷ است. بنابراین یک محلول قلیایی بوده و در مواجهه با مواد دیگر می‌تواند آنها را قلیایی کند. pH نوع ۶ درصد آن ۱۱ است و همچنین یک خورنده و اکسید کننده قوی نیز محسوب می‌شود. البته وایتکس یک ماده محلول ناپایدار است و به مرور زمان خاصیت قلیایی خود را از دست می‌دهد، این امر به دلیل تبخیر گاز کلر از محلول به وجود می‌آید.
کاربرد آب ژاول
آب ژاول در دو غلظت خانگی ۶ درصد و صنعتی ۱۵ درصد تولید می‌شود. بهتر است در هر محیط از غلظت مناسب استفاده شود تا خطرات آب ژاول کاهش پیدا کند. در ادامه به سوال «کاربرد آب ژاول چیست» به شکل دقیق‌تر پاسخ می‌دهیم:
۱. ضدعفونی سطوح و محیط
آب ژاول یک محلول ضدعفونی کننده قوی است که می‌تواند باکتری‌ها، ویروس‌ها و قارچ‌ها را از بین ببرد. این محلول برای ضدعفونی کردن سطوح مختلف مانند سطوح چوبی، سنگی، فلزی و پلاستیکی کاربرد دارد. همچنین در ضدعفونی آب آشامیدنی و صنعتی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
۲. بردن بوی بد
این محلول شیمیایی می‌تواند بوی بد را از سطوح و محیط را از بین ببرد. به همین سبب به عنوان یکی از بهترین محصولات برای رفع چالش بوی بد مخازن بزرگ آب در تصفیه خانه‌های فاضلاب مورد استفاده قرار می‌گیرد.
۳. سفید کردن سطوح
یکی از ویژگی‌های خاص وایتکس خاصیت لکه بری و سفید کنندگی آن است. به همین سبب برای سفید کردن کاشی و سرامیک و سطوح چوبی و فلزی کاربرد دارد. اما نقش مهم آن در کارخانه‌های پارچه بافی و تولید کاغذ برای از بین بردن رنگ است.
۴. مورد استفاده در صنایع مختلف
در آب ژاول مواد شیمیایی خاصی وجود دارد. به همین سبب از این محصول در صنایع مختلف مانند تصفیه آب آشامیدنی و صنعتی، صنایع غذایی و شوینده‌ها، صنایع تولید کاغذ، صنایع تولید رنگ و همچنین سم زدایی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
مزایا و معایب آب ژاول
وایتکس یا همان آب ژاول یک محلول شیمیایی است که به دلیل داشتن خاصیت‌های مختلف کاربرد زیادی در مصارف خانگی و صنعتی دارد. اما بهتر است با مزایا و معایب آب ژاول به طور دقیق و کامل آشنا شوید تا برای استفاده از آن زیاده‌روی نکنید.
مزایای استفاده از وایتکس
- ضدعفونی کننده قوی و از بین برنده باکتری‌ها، ویروس‌ها و قارچ‌ها در تمام سطوح و محیط
- سفید کننده قوی برای سطوح چوبی، سنگی، فلزی و پلاستیکی
- بوزدایی قوی برای حذف بوی نامناسب حمام، توالت، مخازن بزرگ آب و سایر مکان‌ها
خطرات آب ژاول
در کنار مزیت‌ها لازم است که خطرات آب ژاول را هم به درستی بشناسید تا استفاده بی‌رویه از آن نداشته باشید. در ادامه به برخی از مضرات آب ژاول می‌پردازیم:
- یک ماده خورنده است و می‌تواند به سطوح فلزی و پلاستیکی آسیب بزند.
- به عنوان یک ماده تحریک کننده، پوست، چشم و دستگاه تنفسی را آزرده می‌کند.
- ترکیب وایتکس با برخی از مواد شیمیایی گازهای بسیار خطرناک تولید می‌کند که منجر به انفجار یا مسمومیت می‌شود.
- می‌تواند برخی از پارچه‌ها مانند پارچههای پشمی، چرمی و ابریشمی را به طور کامل از بین ببرد.
- ترکیب وایتکس با آمونیاک موجود در ادرار گاز کلرامین نیتروژن تولید می‌کند که ماده قابل انفجار است. پس از ورود مستقیم وایتکس به درون چاه فاضلاب جلوگیری کنید.
انواع روشهای تولید آب ژاول
اگر بخواهیم به شکل دقیق انواع روشهای تولید آب ژاول را بررسی کنیم، می‌توان به پنج روش کلی اشاره کرد که در هر روش، مواد شیمیایی به شکل خاصی با یکدیگر ترکیب می‌شوند:
۱- تزریق گاز کلر به سود سوزآور
در این روش، گاز کلر از محلول سود سوزآور عبور داده می‌شود و با هیدروکسید سدیم واکنش داده و آب ژاول تولید می‌شود. این روش ساده‌ترین و قدیمی‌ترین روش تولید آب ژاول است.
۲- تولید آب ژاول از کلسیم هیپوکلریت
در این روش، کلسیم هیپوکلریت با کربنات سدیم واکنش داده و آب ژاول تولید می‌شود. این روش در مقیاس کوچک برای تولید آب ژاول با غلظت بالا استفاده می‌شود.
۳- تولید آب ژاول با الکترولیز آبنمک
در این روش، آب نمک (محلول شور) توسط الکترولیز به گاز کلر و سدیم هیدروکسید تبدیل می‌شود. سپس، گاز کلر و سدیم هیدروکسید با هم واکنش داده و آب ژاول تولید می‌شود. این روش در مقیاس صنعتی برای تولید آب ژاول با غلظت‌های مختلف استفاده می‌شود.
۴- ترکیب هیپوکلرو اسید و سود سوزآور
در این روش، هیپوکلرو اسید با سود سوزآور واکنش داده و آب ژاول تولید می‌شود. این روش در مقیاس کوچک برای تولید آب ژاول با غلظت بالا استفاده می‌شود.
۵- ترکیب اوزون و نمک
در این روش، نمک با گاز اوزون واکنش داده و آب ژاول تولید می‌شود. این روش در مقیاس کوچک برای تولید آب ژاول برای کارهای تحقیقاتی استفاده می‌شود.
نقش آب ژاول برای استخر
از مهم‌ترین خواص آب ژاول، از بین بردن میکروب، ویروس، باکتری و قارچ است. از آنجایی که در استخرها آب برای مدت طولانی بر روی هم انباشته می‌شود، عوامل بیماری‌زا به شدت وجود دارند. به همین سبب، نقش آب ژاول برای استخر بسیار پررنگ است. معمولاً از غلظت بین ۶ تا ۱۰ درصد آب ژاول برای استخر استفاده می‌شود. غلظت آب ژاول را می‌توان با دستگاه pH متر اندازه‌گیری کرد. زیرا آب ژاول یک ماده شیمیایی قوی است و باید با احتیاط مصرف شود.
نکات مهم استفاده از آب ژاول
در ترکیبات آب ژاول، کلر وجود دارد که بخارات آن برای سیستم تنفسی بسیار خطرناک بوده و باعث سرفه و تحریک شدید می‌شود. پس لازم است که برخی از نکات مهم استفاده از آب ژاول را بدانید و در حین کار با این محصول رعایت کنید که در ادامه به چند مورد آن اشاره می‌کنیم:
- آب ژاول را نسبت یک به ۱۰۰ رقیق کنید و بیشتر از ۲۴ ساعت از آن نگهداری نکنید.
- برای اینکه آب ژاول به شکل موثر عمل کند، حداقل ۱۰ دقیقه روی سطوح مورد نظر باید باقی بماند.
- وایتکس رنگ را از سطوح پاک می‌کند. پس با احتیاط از آن در این شرایط استفاده کنید.
- حتماً از دستکش، عینک و ماسک در هنگام کار با این ماده استفاده نمایید.
- از قرار دادن آن در معرض گرما یا نور خودداری کنید.
- به هیچ عنوان آب ژاول را با سایر مواد شیمیایی مخلوط نکنید. چرا که خطرناک است.
نتیجه گیری
آب ژاول یا هیپوکلریت سدیم یک ماده شیمیایی قوی است که کاربردهای زیادی دارد. این ماده برای ضدعفونی کردن، سفید کردن و بوزدایی در مصارف خانگی و صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در صورت نیاز به تهیه آب ژاول با درصد مناسب برای مصارف صنعتی یا خانگی، کافیست با کارشناسان مجموعه زد زد در ارتباط باشید تا بهترین محصول را پس از مشاوره تخصصی به شما ارائه دهند.
سوالات متداول
در صورت استنشاق بخارات آب ژاول چه باید کرد؟
بلافاصله خود را به هوای تازه برسانید و با علائمی مانند سرفه، تنگی نفس یا سوزش گلو به پزشک مراجعه کنید.
این محصول باید در چه مکانی نگهداری شود؟
این محصول باید در مکانی خشک و خنک به دور از نور مستقیم خورشید نگهداری شود.
چه مواد شیمیایی در اثر ترکیب با آب ژاول خطرناک است؟
اغلب مواد شیمیایی مانند آمونیاک، اسید، پروکسید هیدروژن در برخورد با وایتکس گاز شیمیایی خطرناک ایجاد می‌کنند.
آب ژاول برای چه سطوحی مناسب نیست؟
آب ژاول برای تمام سطوح به غیر از پارچههای پشمی، ابریشمی و چرمی مناسب است.
در صورت تماس آب ژاول با پوست یا چشم چه باید کرد؟
در صورت تماس این محلول با پوست یا چشم، بلافاصله ناحیه آسیب دیده را با آب تمیز بشویید. در صورت علائم قرمزی، سوزش یا درد به پزشک مراجعه کنید.
